خیام‌خوانی بر ویرانه‌های مرو؛ روایتی از کشتار گسترده مغول‌ها در ابیاتی منتسب به خیام
تاریخ انتشار: ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۷۹۸۲۵۳۸
سیدعلی میرافضلی در «چهار خطی» با ذکر حکایتی، نشان می‌دهد که چطور جبر زمانه بر سروده‌های منتسب به خیام تأثیرگذاشته و چگونه رباعیات منتسب به او مجال سخن گفتن را فراهم کرده است. ۲۸ ارديبهشت ۱۳۹۹ - ۱۶:۳۷ فرهنگی ادبیات و نشر نظرات - اخبار فرهنگی -
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، «کتاب چهار خطی»، نوشته سیدعلی میرافضلی است که از سوی نشر سخن روانه بازار کتاب شده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
میرافضلی در بررسی رباعیات فارسی و تاریخ آنها، به آثار گذشته اکتفا نکرده و دامنه هزارساله‌ای از این آثار را بررسی کرده است؛ از زمانی که رباعی شکل گرفت تا آثاری که در دهه 90 خلق شدند. همچنین در انتخاب اشعار، تنوع موضوعی نیز در نظر نویسنده بوده است. او در مقدمه این کتاب می‌نویسد: برای شناخت تاریخ رباعی، باید سراغ سرچشمه‌ها رفت و منبع اصلی این شناخت، دفترهای شعر و دواوین شعر است؛ چه آنها که چاپ شده‌اند و چه آنها که به صورت دست‌نویس باقی مانده‌اند. اتکای صرف پژوهشگران به تعدادی از تذکره‌های چاپی، بیشترین آسیب را به تحقیقات ادبی رسانده است. مرور فهرست منابع این کتاب و کتاب‌های پیشین من گواه روشن روشی است که در پیش گرفته‌ام و بدان باور قلبی دارم.
رباعی با نام خیام پیوندی ناگسستنی دارد؛ شاید از همین روست که میرافضلی کتاب خود را با رباعیاتی منتسب به خیام آغاز می‌کند. او در ابتدای این اثر، در یادداشتی کوتاه نشان می‌دهد که خیام چگونه در بزنگاه‌های تاریخی و در خفقان‌های زمانه، دست ایرانی‌ها را گرفته و روشنی و امید را به آنها هدیه داده است.
امام غیاث‌الدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیام نیشابوری یکی از حکما و ریاضی‌دانان و شاعران بزرگ ایران در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم است. خیام از بزرگترین دانشمندان عصر خود به حساب می‌آمد و در زمان خود دارای مقام و شهرت بود. معاصران او، همه وی را به لقب‌های بزرگی مانند امام، فیلسوف و حجه‌الحق ستوده‌اند. هرچند امروز خیام به عنوان شاعر در ایران و جهان شناخته شده است، در روزگار خود بیشتر به جهت فعالیت‌های علمی و اندیشه‌ها و آرای فلسفی‌اش شناخته شده بود. به اعتبار منابع، اولین‌بار 100 سال پس از درگذشت خیام، از شاعری‌اش سخن رفته است. میرافضلی در «چهار خطی» با ذکر حکایتی از تاریخ جهانگشای جوینی به عنوان یکی از اولین منابع مورد استناد درباره رباعیات خیام، نشان می‌دهد که چطور جبر زمانه بر سروده‌های منتسب به خیام تأثیرگذاشته و چگونه رباعیات منتسب به او مجال سخن گفتن را فراهم کرده است. بخش‌هایی از کتاب «چهار خطی» به مناسبت روز خیام در ادامه منتشر می‌شود:
خیام‌خوانی بر ویرانه‌های مرو
به گزارش عطاملک جوینی، در محرم سال 618 ق، لشکر مغول به ناحیه مرو حمله برد و حصار شهر را درمحاصره گرفت و بزرگان شهر چاره‌ای جز تسلیم نیافتند. پس امام جمال‌الدین را که از کبار ائمه مرو بود، به رسالت نزد امیران مغول فرستادند و امان خواستند. چون شهر را وانهادند، لشکر مغول داخل شهر شد و چهار شبانه‌روز مردم را به بیابان‌های اطراف شهر می‌برد. زن و مرد و مادر و فرزند را از هم جدا کردند و به جز 400 مرد که حرفه و مهارتی داشتند و بعضی کودکان از دختر و پسر که به اسارت بردند، مابقی را، از زن و مرد و پیر و جوان، از دم تیغ گذرانیدند. طبق روایت، در این کشتار، سهم هر یک از لشکریان مغول، 300-400 نفر بوده است: «شب را چندان کشته بودند که کوه‌ها پُشته و صحرا از خون عزیزان آغشته گشت».
آنگاه که از کشتار فراغت یافتند، امیر ضیاء‌الدین علی را که از اکابر مرو بود و او را به سبب گوشه‌نشینی زنده نگه داشته بودند، مأمورد کردند به شهر رود و آن را با مردمی که در زوایا و خبایا پنهان شده بودند، سامان دهد. چون لشکر مغول بازگشت، پنج هزار آدم که از آن کشتار نجات یافته بودند، گرد آمدند. جماعتی از مغولان که از لشکر عقب مانده و تازه به مرو رسیده بودند، سهم آدم‌کشی خود را به جای آوردند و از این پنج هزار نفر، بیشتر را هلاک کردند. از آنجا، بر راه نیشابور روان شدند و هرکه را در میان راه یافتند، کشتند. مابقی حکایت را به قلم جوینی بخوانید: «و سیدعزالدین نسابه از سادات کبار بود و به ورع و فضل مشهور و مذکور بوده است؛ در این حالت با جمعی، 13 شبانه‌روز شمار کشتگان شهر کرد. آنچه ظاهر بوده است و معین، بیرون مقتولان در نقب‌ها و سوراخ‌ها و رساتیق و بیابان‌ها، هزار هزار و سیصد هزار و کسری در احصا آمده و در این حالت، رباعی عمر خیام که حسب حال بود، بر زفان رانده است:
ترکیب پیاله‌ای که در هم پیوست
بشکستن آن روا نمی‌دارد مست
چندین سر و پای نازنین از سر دست
از مهر که پیوست و به کین که شکست؟»
... آن روز محشری که مردم مرو در دم تیغ مغولان گذراندند، به هیچ زبانی قابل وصف نیست. و شاید تنها شعر باشد که بتواند، بخشی از بغض و اندوه کسانی که همراه سیدعزالدین نسابه، 13 شبانه‌روز، کارشان آمارگیری کشتگان مرو بوده است، روایت کند.
رباعی خیام، ظالمانه بودن مرگ را به تلخی تمام بازگو می‌کند. شاید، عطاملک جوینی، نیم قرن بعد، هنگام روایت بعض‌آلود قتل عام مرو، از پیش خود این رباعی را در دهان عزالدین نسابه گذاشته باشد، تا مرهمی بر اندوه قلمش باشد و ناگفتنی‌ها را از زبان خیام روایت کند. چه می‌دانیم ما که در حکومت هلاکو خان نوه چنگیز، روایت این کشتار، به چه دشواری‌هایی همراه بوده و جوینی باید چه ملاحظاتی را رعایت می‌کرده که جانش از کینه‌جویی ایلخانان در امان بماند و نشر کتابش ممکن گردد؟ شاید از همین رو، رباعیاتی با مضامین خیامانه از خاقانی شروانی، کمال اسماعیل اصفهانی، عطار نیشابوری و دیگران، در تاریخ جهانگشای مجال نقل یافته است:
آزاده‌دلان، گوش به مالش دادند
وز حسرت و غم، سینه به نالش دادند
پشت هنر آن روز شکسته است درست
کین بی‌هنران پشت به بالش دادند!
*
کس لب به طرب به خنده نگشود امسال
وز فتنه، دمی جهان نیاسود امسال
در خون گلم که چهره بنمود امسال
با وقت چنین، چه وقت گل بود امسال...
انتهای پیام/
R1013197/P/S4,35/CT7 واژه های کاربردی مرتبط کتاب و ادبیاتمنبع: تسنیم
کلیدواژه: کتاب و ادبیات کتاب و ادبیات چهار خطی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۹۸۲۵۳۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
قیمت جدید دام زنده اعلام شد
بازار گوشت و دام تهران، شاهد ثبات قیمت گوشت مرغ کشتار در جریان معاملات نسبت به روز پیش است.
به گزارش خبرآنلاین، براساس اعلام پایگاه خبری صنعت مرغداری و دامپروری، هر کیلو مرغ کشتار در بازار ثبات را نسبت به روز پیش در پیش گرفت و ۷۶،۴۹۳ تومان خرید و فروش شد.
قیمت مرغ زنده در بازاربازار گوشت مرغ همچنین شاهد ثبات قیمت مرغ زنده نسبت به روز پیش است، هر کیلو مرغ زنده در بازار ۵۳،۵۷۱ تومان معامله شد.
قیمت گوشت قرمز منجمد امروزهر کیلو گوشت منجمد گوساله هم خلاف روند روز‌های اخیر در بازار افزایش قیمت را نسبت به روز گذشته تجربه کرد، ۳۳۰ هزار تومان قیمت گذاری و فروخته شده است.
قیمت گوشت بوقلمون کشتاردر بازار گوشت طیور امروز هر کیلو بوقلمون کشتار در حالی معامله شده که نسبت به روز پیش افت قیمت را تجربه کرد و کیلویی ۹۲ هزار تومان معامله شد.
قیمت دام زنده و کشتار در بازارهر کیلو دام در کشتارگاه امروز با ثبات قیمت را نسبت به روز گذشته تجربه کرده است و ۶۰۰ هزار تومان خرید و فروش شد. همچنین امروز قیمت دام زنده در بازار ثبات را در پیش گرفت و کیلویی ۳۰۰ هزار تومان معامله شد.
قیمت گوشت شترمرغ کشتارامروز همچنین در بازار هر کیلو گوشت شترمرغ کشتار ۳۴۱ هزار تومان خرید و فروش شد که در مقایسه با روز گذشته تغییری را تجربه نکرده است.
حادثه تلخ برای جوان معلول ساروی که نخبه دانشگاه بود